Kleszcze – jak chronić psa i siebie?

Autor: Izabela Cupiał Data: 7 maja 2020

Kleszcze – dużo się o nich mówi, bo od wielu lat są prawdziwą zmorą, zarówno ludzi, jak i zwierząt. Populacja kleszczy ciągle się rozwija, a razem z nią przenoszone przez nie choroby. Żeby zabezpieczać się przed ewentualnym zachorowaniem musimy dbać o profilaktykę!

Od lat pokutuje przekonanie, że kleszcze atakują w dwóch okresach: wiosną i jesienią. To nieprawda! W ciągu ostatnich lat znacznie wydłużył się okres aktywności kleszczy. Przy lekkich zimach, kleszcze mogą atakować cały rok – wystarczy „plusowa” temperatura (czyli nawet 0°C).

Kolejnym mitem jest to, że kleszcze „skaczą na nas z drzew”. To stwierdzenie też mija się z rzeczywistością. Kleszcze czyhają w trawach, na krzewach i roślinach do wysokości 1m – 1,5 metra. Lubią czekać na spodniej części liści. Kleszcze wyczuwając potencjalną ofiarę, stają się aktywne, wysuwają do przodu pierwszą parę odnóży, na których znajdują się narządy czuciowe. Dostając się na żywiciela, długo szukają odpowiedniego miejsca do wczepienia się w skórę. Dlatego tak ważne jest, żebyśmy po powrocie ze spaceru w lesie czy na łąkach, z parku albo z działki, dokładnie obejrzeli swoje ciało oraz sierść naszego psa.

Jak wygląda kleszcz?

Dorosły kleszcz posiada cztery pary odnóży. Przednia para odnóży posiada szczypce, które pomagają kleszczowi utrzymać się na ofierze. Kleszcz posiada aparat gębowy przypominający nożyczki, którym „przecina” skórę. Ukłucie kleszcza jest bezbolesne, gdyż jego ślina zawiera substancje chemiczne o działaniu znieczulającym. Kleszcze posiadają również twardy pancerz na grzbiecie, dzięki któremu są dosyć trudne do zmiażdżenia.

Kleszcze to krwiopijne pajęczaki, które przenoszą wiele chorób niebezpiecznych dla ludzi i zwierząt (tak zwanych chorób odkleszczowych).

Jak usunąć kleszcza?

Przede wszystkim – działaj szybko. Im dłużej pajęczak będzie wbity w ciało, tym większe ryzyko przeniesienia niebezpiecznych chorób. Infekcja krętkami Borrelia następuje w ciągu 12 – 24 godzin od momentu wbicia kleszcza, natomiast zakażenie kleszczowym zapaleniem mózgu następuje natychmiast, ponieważ wirus jest obecny w ślinie pajęczaka.

Bez względu na rodzaj użytego do usunięcia kleszcza narzędzia, usuwaj go powoli, bez gwałtownych ruchów, starając się uchwycić kleszcza jak najbliżej skóry. Nie wykręcaj kleszcza, usuń go ruchem pionowo do góry. Po usunięciu obserwuj miejsce ukąszenia – zarówno u siebie, jak i swojego zwierzaka.

Jakie choroby są przenoszone przez kleszcze?

Pamiętaj, że kleszcze są nosicielami wielu niebezpiecznych dla Ciebie i Twojego psa chorób, dlatego tak istotne jest odpowiednie zabezpieczanie się przed ich ugryzieniem.

Kleszczowe zapalenie mózgu

Kleszczowe zapalenie mózgu jest najgroźniejszą chorobą ludzi przenoszoną przez kleszcze. Wywołuje ją wirus przenoszony m.in przez nietoperze, zające, sarny, dziki, lisy ale też owce, kozy czy bydło. Niebezpieczne dla ludzi, oprócz ugryzienia kleszcza, jest spożycie surowego mleka i jego produktów pochodzących od zakażonych krów, kóz lub owiec.

Objawy zakażenia są bardzo niespecyficzne, grypopodobne z gorączką, które w ciągu kilku dni często samoistnie ustępują. Może dojść jednak do zapalenia opon mózgowo -rdzeniowych i mózgu. Pacjent w tej sytuacji wymaga leczenia szpitalnego, często na oddziale intensywnej terapii. Następstwa tej choroby są ciężkie – mogą prowadzić do zaburzeń pamięci i koncentracji, niedowładów oraz zaników mięśniowych. Na szczęście istnieje szczepionka zapobiegająca tej przypadłości. Ryzyko zainfekowania człowieka wirusem kleszczowego zapalenia mózgu występuje natychmiast po wkłuciu się zakażonego kleszcza.

Borelioza

Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową u ludzi w Polsce. Wywołują ją krętki Borrelia burgdoferi, przenoszone przez kleszcza pospolitego, najpowszechniej występującego gatunku kleszczy na terenie Polski. Wiele ssaków i ptaków jest rezerwuarem krętków np. myszy, szczury więc też są źródłem Borelii dla kleszcza. Niestety w ciągu ostatnich kilkunastu lat, znacznie wzrósł odsetek zachorowań na boreliozę wśród ludzi. Choroba jest ciężka, atakuje układ nerwowy, serce, stawy, skórę. Znakiem rozpoznawczym jest wędrujący rumień, pojawiający się w miejscu ugryzienia w okresie od 3 do 30 dnia po ukąszeniu i rozrastający się wokół wkłucia. Choroba wymaga leczenia antybiotykiem, u części pacjentów konieczna jest hospitalizacja.

WAŻNE! Przy boreliozie niezwykle istotne jest jak najszybsze usunięcie kleszcza, ponieważ pajęczak musi pozostać wczepiony przez co najmniej 12 – 24 godziny, żeby doszło do zakażenia krętkami Borrelia.

Babeszjoza

Kleszcz u psa może wywołać niebezpieczną dla niego chorobę – babeszjozę. Babeszjoza jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka z rodzaju Babesia, który u psów może powodować ostrą niewydolność nerek i uszkodzenie wątroby. Czas potrzebny do wystąpienia objawów wynosi od 10 do 21 dni. Podejrzenie choroby u psów nasuwa brak stosowania profilaktyki przeciwkleszczowej i sam przebieg choroby – dość nagłe i nasilone objawy:

osłabienie zwierzęcia,
gorączka,
brak apetytu, czasem wymioty
bladość błon śluzowych (np. dziąsła)
brązowe zabarwienie moczu (w wyniku namnażania się pierwotniaka w krwinkach czerwonych dochodzi do ich rozpadu, objawów anemii i pojawienia się krwi w moczu).

Obszernie omawiamy tę chorobę w naszym artykule o chorobach pasożytniczych psów i kotów.

Jak chronić siebie i psa przed chorobami odkleszczowymi?

Gdy planujesz wycieczkę do lasu, do parku lub na łąkę, ubierz się odpowiednio – długie spodnie, długi rękaw – osłoń całe ciało.

Ubieraj się w jasne kolory – na jasnym kolorze łatwiej dostrzeżesz pajęczaka.
Stosuj skuteczne środki odstraszające kleszcze.
Po powrocie do domu obejrzyj starannie całe ciało. Kleszcze lubią umiejscawiać się na granicy owłosionej i nieowłosionej skóry głowy, w pachwinach, pod kolanami lub pod pachami.
U zwierząt stosuj skuteczne preparaty przeciwkleszczowe (tabletki, obroże, preparaty na skórę typu spot-on – wybór będzie zależał od długości działania preparatu i użytej substancji czynnej). Pamiętaj, że powyższe preparaty NIE MAJĄ DZIAŁANIA ODSTRASZAJĄCEGO KLESZCZE! Przed każdym spacerem spryskaj sierść psa repelentem posiadającym działanie odstraszające kleszcze.
Dokładnie przejrzyj sierść i skórę zwierzęcia po każdym spacerze – nawet tym krótkim wokół bloku.

Jeśli zauważysz u swojego psa posmutnienie, brak apetytu, blade błony śluzowe (np. dziąsła) lub zabarwiony na brunatno mocz – jak najszybciej zgłoś się do lekarza weterynarii! Te objawy mogą świadczyć o babeszjozie.